Zakłady Metalowe Łucznik mieściły się kiedyś przy ulicy 1905 r. 1 – 9 i były jednym z największych pracodawców w Radomiu. Powstały w latach 1923 – 1927 i znane były także jako Fabryka Broni czy Walter. Nie o Fabryce Broni będzie jednak w tym artykule. Skupimy się na miejscach charkaterystycznych dla Metalowych po wojnie.
Oto i Łucznik, szkoda tylko, że ten historyczny już pomnik, ktoś „przyozdobił” przepięknym grffiti. Pomnik znajduje się w parku przed budynkiem BUT – Biura Usług Technicznych, z którego pierwotnego wystroju nie ostało się nic. Teraz mieszczą się tam tylko biura oraz N.A.S.K. Kiedyś była wartownia z uzbrojonym strażnikiem, pracowali tam głównie „pracownicy umysłowi”, dyrekcja oraz komórka zakładowej organizacji partyjnej PZPR. Obecnie z budynków Zakładów Metalowych Łucznik im. Gen. Waltera nie pozostało prawie nic, a sama Fabryka Broni znajdduje się w zupełnie innej części miasta.
Jak podaje Retropedia Radomia:
Główny budynek fabryczny został wzniesiony w duchu funkcjonalizmu i modernizmu. Jest to obiekt dwuskrzydłowy z dwoma dziedzińcami wewnętrznymi, trzykondygnacyjny o elewacjach artykułowanych rzędami okien i lizenami, nakryty dachem płaskim. Posiada wzmocnioną konstrukcję na wypadek działań wojennych. Środkowa część skrzydła wschodniego zaznaczona jest niewielkim szczytem schodkowym, na którym umieszczona jest data „MCMXXV”
II Wojna Światowa
W latch 1939 – 1945 Fabryka Broni należała do towarzystwa akcyjnego „Steyr-Daimler-Puch”. Warunki pracy „za Niemca” były szczególnie cięzkie. Na terenie zakładu działała jednak silna siatka konspiracyjna ZWZ-AK. Zajmowała się głównie wynoszeniem z zakładów wyprodukowanych pistoletów VIS dostarcznych później grupom dywersyjnym.
Gestapo wpadło na trop konspiratorów, gdy udało mu się zatrzymać dwa pistolety, których numery pokrywały się z numerami innych Visów. Niemcy dokonali aresztowań wśród pracowników i ich rodzin, a w dniach 12 – 15 października 1942 przeprowadzili publiczne egzekucje, wieszając 50 osób. Miejscem kaźni był teren zakładów, a także rejon stacji kolejowej w Rożkach, ul. Kielecka i ul. Warszawska
Po wojnie
Spacerując dziś po terenie byłych Zakładów Meatlowych Łucznik, zobaczymy głownie zabudowania dostosowane do potrzeb nowych firm i przedsiębiorstw strefy przemysłowej.
Wprawne oko dostrzeże jednak jeszcze pozostałości po Walterze.
Zakłady Metalowe Łucznik to jednak nie tylko fabryka, począwszy od lat 50-tych zaczęły poswstawać nowe budynki, lub adaptowano te starsze. Najważniejsze by służyły załodze Waltera.
Po wojnie w 1948 powołano Zakładowy Dom Kulty Walter. Działał on nie przerwanie do 1991 roku, będąc jedną z najprężniejszych instytucji kultury w Radomiu.
Dom Inżynierów
Zabudowania związane z Zakładami Metalowymi Walter im. Waltera mają nie tylko pozytywny aspekt. Przy ulicy Kościuszki 6 mieścił się Dom Inżynierów. Był to budynek o wysokim standardzie przenaczony dla wysoko wykwalifikowanych pracowników przedwojennej Fabryki Broni i ich Rodzin. Dom posiadał kanalizację i centralne ogrzewanie.
W latach okupacji budynek ten był siedzibą niemieckiej Policji Bezpieczeństwa i Gestapo. W piwnicach znajdowały się cele dla aresztowanych, na piętrach zaś pokoje przesłuchań, gdzie więźniów bito i torturowano. Śledztwo kończyło się śmiercią więźnia lub wysłaniem do obozu koncntracyjnego. Przez piwnice dawnego Domu Inżynierów przewinęło się setki obrońców Polski.
W latach 1945 – 1947 budynek stał się siedzibą Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i pełnił funkcję aresztu śledczego. Katowano to m.in. byłych żołnierzy AK i członków antykomunistycznego podziemia.
Więcej takich informacji znajdziesz na stronie głównej ciekawyradom.pl.
